اصلاح الگوي مصرف در کشورهاي جهان (1)

سرزمين عمليات لوبياي چيني
 

سويا، بومي چين است و مصرف گسترده آن شايد نشانه پايبندي به همان شعار معروف از «توليد به مصرف است»؛ شعاري که بي شک به اصلاح الگوي مصرف نيز کمک مي کند.
احتمالا که نه؛ قطعا اگر بخواهيم يکي از الگوهاي اصلاح الگوي مصرف را مثال بزنيم؛ کشور چين با يک ميليارد و اندي جمعيت درصدر اين گروه قرار مي گيرد. از لباس پوشيدن تا تولد فرزند در اين کشور تحت کنترل کامل اصلاح الگوي مصرف است. لباس هاي ساده، با پارچه هاي دوخت داخل، که حتي از نظر رنگ و تنوع پارچه هم اغلب از الگوهاي تک رنگ و ساده پيروي مي کند، نماد شاخص اصلاح شيوه مصرف است. اين را هم يادمان نرفته که فرزند دوم؛ مثل يک مهمان ناخوانده، حتي از کسب هويت يعني شناسنامه هم محروم است!
از اينها که بگذريم؛ تأمين نيازهاي غذايي اين جمعيت عظيم، بي ترديد به يک الگوي منظم از پيش تعيين شده و خاص نياز دارد. گرايش به مصرف بعضي از انواع خوراکي ها در اين کشور، مثل برنج، سيب زميني، سويا، انواع خوراک هاي درياي به ويژه جانوران خاص، که هر کس حاضر به خوردن آن نيست شايد نشانه همين امساک در توليد و مصرف مايحتاج ضروري مردم اين کشور باشد. مصرف انواع سوپ هاي تهيه شده با جانوران دريا که البته بسيار رقيق و نه چندان خوش طعم است، از ديگر عادت هاي غذايي مردم چين است.

سويا؛ پاي ثابت
 

سويا، قرن هاست که غذاي اصلي مردم آسيا، به ويژه مردم چين را تشکيل مي دهد. البته اين سويا، گاهي مثل خورشت! همراه با برنج خورده مي شود. در واقع غذاي اصلي مردم چين، سويا است. اين گياه بومي اين کشور است و همين مصرف گسترده شايد نشانه پيروي از همان شعار «از توليد به مصرف» است. اين گياه به راحتي در چين کشت مي شود اما برخلاف بسياري از کشورها که نمي دانند با مازاد توليدشان چه کنند و يا چه طور از محصولات بومي شان حمايت کنند. چيني ها استفاده همه جوره از سويا را بلدند. چيني ها به سويا؛«سوژا» يا «لوبياي چيني» مي گويند. سويا حدود 3500نوع مختلف دارد که هر کدام نياز به آب و هواي مناسب خود براي رشد دارند. سويا سرشار از انواع ويتامين ها به ويژه ويتامين هاي خانواده B است.علاوه بر اين، حاوي ويتامين K،E،D و کمي کارتن است.
از ديگر خواص اين دانه روغني مي توان به اين موارد اشاره کرد:
*شير سويا؛ سرشار از انواع ترکيبات مغذي است که براي افراد مبتلابه حساسيت به لاکتوز و کودکان مفيد است.
*در کشور چين از سويا به عنوان داروي گياهي از بين برنده اثرات مسموميت استفاده مي کنند. چيني ها از سويا آنتي بيوتيکي ارزان قيمت به نام «موروميکس » توليد کرده اند که براي رفع باکتري هاي مضر روده از آن استفاده مي کنند.
*مصرف سويا براي افراد مبتلا به نقرس ورماتيسم مفيد است.
*«سوياسس» يکي از چاشني هاي تهيه شده از سوياست که اغلب غذاهاي چيني حاوي اين سس هستند. جالب اين که از «سوياسس» براي درمان سوختگي پوست هم استفاده مي کنند.
*سويا به فعاليت روده ها کمک کرده و عملکرد آن را تنظيم مي کند.
*مصرف سويا مانع از ابتلا به سرطان سينه در زنان مي شود. علاوه بر اين که سويا سرشار از هورمون «استروژن» است. به همين دليل مصرف آن در دوران يائسگي، مانع از بروز عوارض يائسگي مانند تعرق و گر گرفتگي مي شود.
*از ديگر فرآورده هاي سويا مي توان به شيرسويا، بلغور سويا سوياي بودار (آجيل سويا )، پروتئين سويا، سويا سس، سوياي تخمير شده و جو انه سويا اشاره کرد.

گام اول؛ اصلاح الگو بر پايه خودساخته ها
 

سوءتغذيه در کشورهاي پر جمعيتي مانند چين، به ويژه در ميان کودکان و نوجوانان، اتفاق دور از ذهني نيست که البته بايد براي جلوگيري از گسترش آن برنا مه ريزي کرد.
آمارها نشان مي دهد 40درصد از 200ميليون دانش آموز دبستاني و دبيرستاني چين با مشکل کمبود کلسيم و 30درصد با بيماري کم خوني ناشي از فقر آهن روبرو هستند. اما از 10سال پيش به اين طرف، برنامه اي موسوم به «برنامه عمليات لوبياي چيني» اين آمارها را به کمتر از نصف کاهش داده است. اين برنامه برمبناي اصلي ترين توليد داخلي اين کشور يعني سويا » پايه گذاري شده است. به اين ترتيب که هر کودک در مناطق فقير، روزانه يک ليوان شير سويا دريافت مي کند.
همان قضيه از توليد به مصرف و اتکا به توليدات داخلي در برنامه ريزي، همين جا هم خودنمايي مي کند؛ برنامه بهبود تغذيه اي بر مبناي استفاده از اصلي ترين محصول کشاورزي داخلي.

گام دوم؛ اصلاح الگوي محصولا جانبي
 

آرد سويا، يکي ديگر از مواد اوليه پر مصرف در چين است. يکي ديگر از برنامه هاي بهبود تغذيه دولت چين به غني سازي آرد سويا اختصاص يافته است. اين کار با هدف جلوگيري از ابتلا به سوئ تغذيه و جلوگيري از جايگزين کردن آرد سويا با ساير آردها در اين کشور صورت گرفته است. به اين ترتيب که باغني سازي آرد، دورريز آرد سويا به دليل عدم مرغوبيت آن نزديک به صفر است. آرد سويا با آهن، کلسيم و روي غني مي شود.

انشعاب از سويا
 

سوپ سويا، کوفته سويا و جوانه سويا به عنوان سبزي يا افزودني سالاد از ديگر خوراکي ها تهيه شده از سويا در کشور چين است.

مقام دوم؛ سيب زميني
 

نحوه مصرف سيب زميني در کشور چين با خيلي از کشورها تفاوت دارد. اگر چه اين محصول به اندازه سويا، بومي چين نيست اما در مقام دوم مصرف قرار دارد.
سيب زميني به تنهايي يا همراه با برنج استفاده مي شود که البته اين غذا با انواع ادويه ها مانند فلفل، زيره و در مواردي ادويه هاي هندي طعم دار مي شود. سيب زميني سرشار از بتاکارتن (پيش ساز ويتامين A) است؛ که پس از پخته شدن، درصد اعظمي از اين ويتامين به آساني جذب مي شود.
نشاسته مهم ترين ماده غذايي سيب زميني است به طوري که 9تا 25 درصد از ترکيبات سيب زميني را تشکيل مي دهد.
سيب زميني تقويت کننده قلب بوده و باعث استحکام لثه ها مي شود. ويتامين C موجود در سيب زميني مانع از خونريزي لثه مي شود. علاوه بر اين که ويتامين C به توليد پروتئيني به نام «کلازن» کمک مي کند. اين پروتئين باعث حفظ سلامت، بازسازي و ترميم پوست، استخوان ها، غضروف مفاصل، عضله ها و رگ هاي خوني مي شود.
سويا، قرن هاست که غذاي اصلي مردم آسيا، به ويزه مردم چين را تشکيل مي دهد. در واقع غذاي اصلي مردم چين، سويا است. اين گياه بومي اين کشور است و همين مصرف گسترده شايد نشانه پيروي از همان شعار «از توليد به مصرف»است.

انگليس در مقابل مک دونالدز
 

با وجود اين که شعبه هاي رستوران هاي زنجيره اي «مک دونالدز» در انگليس کم نيست اما تعداد رستوران هاي عرضه کننده چيپس و ماهي در اين کشور به نسبت شعبه هاي مک دونالدز، 8 به يک است .
اگر قرار باشد بين کشورهاي اروپايي نشان اصلاح الگوي مصرف را به کشوري اهدا کنيم؛ بي ترديد اسکاتلندي ها و بعد انگليسي ها نخستين کشورها هستند. شايد شيوه خريد و زندگي مردم انگليس خاص و تجملي به نظر برسد اماواقعيت اين است که به قول خودشان «ما اين قدر ثروتمند نيستيم که جنس ارزان بخريم!» در واقع هر چند به نظر مي رسد شيوه زندگي مردم انگليس تجملي است اما در پس اين تجمل ظاهري، ادله محکم اقتصادي خوابيده است!
يکي از الگوهاي جالب مبارزه انگليس با ورود فرهنگ مصرف گرايي ساير کشورها به ويژه آمريکا به اين کشور، مبارزه با حضور رستوران هاي زنجيره اي «مک دونالد»( MC Donald s) در انگليس، با بشقاب چيپس و ماهي (Fish &Chips) است. تعجب کردي؟ الان عرض مي کنم به چه شکل.
ماهي، چيپس و کمي پنير؛ غذاي سنتي مردم انگليس است؛ چرا که هر دو محصول يعني ماه و سيب زميني، محصول بومي کشور انگليس است. اين بشقاب ويژه يعني چيپس و پنير؛ مثل آبگوشت و اشکنه ما، بومي انگليس است. مردم اين کشور به قدري به اين خوراک سنتي شان تعصب دارند که امارها نشان مي دهد با وجود اين که شعبه هاي مک دونالدز در اين کشور کم نيستند اما تعداد رستوران هاي چيپس و ماهي در انگليس در مقابل تعداد شعبه هاي مک دونالدز 8 به يک است!
سنت گرايي مرم انگليس اولا به راهي براي حفظ فرهنگ بومي و در ثاني استفاده از 2 محصول داخلي در مقابل استفاده از محصولات غذايي وارداتي تبديل شده است.

کاد؛ نماد انگليس
 

اگر چه براي تهيه اين غذاي سنتي يعني بشقاب ماهي و چيپس از ماهي هاي مختلفي استفاده مي کنند اما ماهي «کاد» ماهي سنتي انگليسي ها براي تهيه بشقاب چيپس و ماهي است. ماهي کاد، ساکن نقاط عميق درياست. پروتئين ماهي که اصولا سريع هضم مي شود اما پروتئين ماهي کاد، از هر پروتئين ديگري راحت تر هضم مي شود. ماهي کاد، سرشار از چربي مفيد امگا3 است.
اين ماهي که به صورت خشک و در دماي صفر درجه سانتيگراد نگهداري مي شود، تا يک سال و در دماي 16 درجه سانتيگراد، سالم مي ماند. کادماهي غني از يد است علاوه بر اين که مثل اغلب ماهي ها غني از کلسيم و فسفر هم است.

هند، زادگاه اديوه ها
 

مي دانيم کيفيت برنج هندي خوب نيست اما يکي از مهم ترين برنامه هاي دولت هند، اصلاح انواع برنج هاي توليد شده در اين کشور، با هدف جلوگيري از به هدر رفتن اين محصول و جايگزين شدن انواع وارداتي آن است.
مردم هند هم مانند مردم خيلي از کشورهاي جهان، بعضي شاخصه هاي رفتاري و فرهنگي ويژه دارند که با همان ها ميان ديگران شاخص شده اند. جمعيت اين کشور هم که خودش شاخصه مشخصي است. که وضعيت زندگي مردم اين کشور را به شدت دستخوش اختلاف طبقاتي کرده است. مي گويند در کشور هند، طبقه متوسط تعريف و مفهومي ندارد! يعني عده اي به قدري از نظر مالي تأمين هستند که نمي دانند چه بکنند و عده اي ديگر به قدري ندارند که نمي دانند با اين نداري چه کنند! به همين دليل الگوي مصرف هندي ها ويژگي هاي خاص خودش را دارد. اما يک نکته را فراموش نکنيم که فقير و غني، دست از سر برنج و ادويه بر نمي دارند. انگار بر اساس يک قانون نانوشته، برنج و ادويه زينت بخش سفره فقير و غني است.

برنج؛ زينت سفره ها
 

همه مي دانيم کيفيت برنج هندي خوب نيست ولي همين محصول بي کيفيت سر 67 درصد از نيروي کار هند را به خودش گرم کرده است! نکته مهم اين است که يکي از مهم ترين برنامه هاي دولت هند، اصلاح انواع برنج هاي کاشته شده در اين کشور است تا شايد قطره اي از آن به هدر نرفته و برنج وارداتي جايگزين آن نشود. نخستين برنامه انجام شده در اين راستا، تقسيم بندي انواع برنج به قيمت هاي متفاوات و استفاده از اقلام کم کيفيت تر در داخل و صادرات اقلام به نسبت بهتر، به خارج از کشور است. در واقع در هند 640نوع برنج وجود دارد که بخش عمده اي از آنها با انجام اصلاحات ژنتيکي ارتقا کيفيت يافته اند. گام بعدي، رده بندي برنج ها و استفاده آنها در موارد مختلف؛ راهي براي جلوگيري از دورريز برنج مثلا براي پخت و پز معمولي نوعي از آنها و براي پخت غذاهاي مختلف از انواع ديگر استفاده مي شود. به اين ترتيب از همه انواع برنج چه مرغوب و چه نامرغوب استفاده بهينه مي شود.
برنج غني از ويتاتمين هاي خانواده B است و مصرف آن روي اعصاب اثر مثبت دارد. علاوه بر اين که مصرف برنج سبوس دار به رشد مو و حفظ سلامت پوست کمک مي کند.

ذرت، مکمل برنج
 

ذرت يکي ديگر از اقلام پر مصرفي خوراکي در هند است اما نه به حد برنج، دولت هند براي مصرف داخلي و صادرات اين محصول نيز برنامه هاي خاصي را به مرحله اجرا گذاشته است که از آن جمله مي توان به اصطلاح گونه هاي مختلف ذرت و يا استفاده از ذرت مازاد توليد براي تهيه سوخت هاي پاک اشاره کرد.
ذرت سرشار از اسيد هاي آمينه ضروري مثل تريپتوفان، ليزين و فنيل آلانين است. روغن ذرت يکي از روغن هاي مفيد مورد استفاده در پخت و پز است. استفاده آن براي افراد مبتلا به کلسترول بالا و يا فشارخون بالايي ضرر است چون روغن ذرت بدون کلسترول است. مخلوط برنج، ذرت و ادويه هندي يکي از غذاهاي سنتي مردم هند است.

ادويه؛ شاهرگ صادرات
 

بيراه نگفته ايم که زادگاه اغلب ادويه ها را کشور هند بدانيد. عمده صادرات اين کشور به صادرات انواع ادويه اختصاص دارد. جالب است بدانيد هندي ها تقريبا براي هر غذايي، ادويه ويژه اي دارند و همين يکي از ويژگي هاي غذاهاي هندي است. نوع بسته بندي، کيفيت ادويه هاي توليدي، نگهداري نحوه و عرضه داخلي و بين المللي ادويه هندي، يکي از دلايل اصلي استقبال از ادويه هندي است.

فرانسه سرزمين ياقوت ها
 

يکي از هداياي مهم فرانسوي ها و اصلا بهتر است بگوييم يکي از تحفه هاي ارزشمند آنها، آن هم براي افراد مهم، پنير است. به نظرتان انتخاب هديه کاملا وطني خودخود اصلاح الگوي مصرف نيست؟
شايد توليد و مصرف بعضي از خوراکي ها، به ظاهر اصلا ربطي به اصلاح شيوه مصرف نداشته باشد. مثلا اين که در فلان کشور، فلان محصول از در و ديوار به صورت خودرو، مي رويد. پس استفاده مردم آن کشور، نه نياز و نه ربطي به قضيه اصلاح الگوي مصرف ندارد. در واقع وفور نعمت درباره يک يا چند محصول به حدي است که مي شود حکايت آش کشک خاله؛ که اگر بخوريد يا نخوريد، پاي شان است . بخورند، خورده اند و نعمت خدا به هدر نمي رود اگر هم نخورند، تقصير آنها نيست؛ ازدياد محصول، خود به خود ضايعات و تلفات آن را هم در پي دارد.
اما قضيه اين طوري ها نيست. در کشور ما هم خيلي از محصولات کشاورزي همين طوري به صورت خودرو از زمين سر بلند مي کنند ولي ما استفاده صحيح از آنها را مثل خيلي از کشورها ياد نگرفته ايم. فرانسه يکي از کشورهايي است که انگور و سير و پنير آن به اندازه چاي و برنج و زعفران ما معروف است اما آنها بلدند چه کنند و ما نه!
فرانسوي ها نه تنها در کاشت و داشت و برداشت اولي و دومي کلي دقت و سليقه به خرج مي دهند بلکه از يک شير ناقابل صد نوع پنير صنعتي و سنتي توليد مي کنند. مهمتر اين که مردم فرانسه بر خلاف ما که جز چندين نوع، چاي و برنج کشورمان را خيلي دوست نداريم و دور از چشم همه، دنبال انواع خارجي آن هستيم، آنها جز پنير و انگور و حتي همان سير ناقابل خودشان لب به محصول ديگري نمي زنند. باورتان مي شود يکي از هداياي مهم فرانسوي ها و اصلا بهتر است بگوييم يکي از تحفه هاي ارزشمند آنها که براي افراد مهم مي برند، پنير و آب انگور است؟اين به نظرتان انتخاب هديه وطني خودخود اصلاح الگوي مصرف و وابستگي به محصولات داخلي نيست؟

انگور؛ نشان فرانسه
 

لقب اين ميوه،«احسان طبيعت و اکسير جواني» است! اين ميوه اغلب در 3 رنگ سياه، سفيد و قرمز وجود دارد؛ که خواص آنها هر چند شبيه به هم است اما رنگ بندي آنها، خواص آنها را هم کمي متفاوت مي کند مثلا انگور قرمز سرشار از آنتي اکسيدان است. به همين دليل مصرف آن مانع از ابتلا به انواع سرطان ها مي شود. انگور سرشار از ويتامين ABC است. علاوه بر اين که مقدار زيادي املاح معدني مانند آهن، منگنز، کلسيم و منيزيم دارد. قند انگور، قندي سبک و قابل هضم است. مصرف اين ميوه براي افرادي که دچار مشکلات گوارشي هستند، مفيد است؛ به ويژه افراد مبتلا به مشکلات معده.
مصرف آب انگور طبيعي باعث آرامش اعصاب، تقويت هوش و حافظه و افزايش تعداد هموگلوبين ها و گلبول هاي قرمز مي شود؛ به همين دليل مصرف آن براي افراد دچار کم خوني مفيد است.

پنير؛ تحفه سفيد
 

صنعت پنير سازي در فرانسه، با آن همه تنوع توليد و بسته بندي و آداب و رسوم ويژه براي خوردن و هديه دادن آن، حکايتي شنيدني و ديدني است! اصلا مي دانيد اين بخش قضيه، يعني بازديد از برخي مراکز صنعتي و سنتي توليد انواع پنير از جاذبه هاي گردشگري اين کشور است؟
هر چند بسته به نوع پنير، تفاوت هايي در ترکيبات آن ديده مي شود اما از آن جايي که ماده اوليه همه انواع اين پنيرها، شير است. بنابراين پنير سرشار از کلسيم است.
بعضي از انواع پنيرهاي فرانسوي خاصيت درماني دارند؛ مثل «پنير آبي» که از تزريق نوعي کپک در مرحله اي از مراحل توليد پنير به داخل آن، پنيري با رگه هاي آبي توليد مي شود. کپک موجود در اين پنير، پنير آبي را به دارويي براي درمان مشکلات گوارشي به ويژه افرادي که از زخم معده رنج مي برند، تبديل کرده است.
سير؛ بد بو اما ضروري اگر چه در اغلب کشورهاي اروپايي، رطوبت هوا باعث گرايش به مصرف سير شده است اما در دو کشور ايتاليا و فرانسه سير مثل پياز در کشور ما، پاي ثابت اغلب غذاها است.
شاخص ترين اثر سير، کاهش و کنترل فشارخون است؛ به همين دليل آن براي همه افراد به ويژه افراد درگير با فشارخون بالا توصيه مي شود. سير سرشار از گوگرد، سيليس و يد است براي همين به رويش موها و به تعويق انداختن سفيدي موکمک مي کند پيتزاها و اغلب خوراکي هاي گوشتي فرانسوي ها سرشار از سير است!
منبع: هفته نامه فرهنگي -اجتماعي همشهري مثبت 162